Thoái hóa cột sống thắt lưng là một bệnh lý xương khớp mạn tính, xảy ra khi đĩa đệm, sụn khớp và các cấu trúc quanh cột sống bị bào mòn hoặc tổn thương. Quá trình này dẫn đến sự hình thành gai xương, mất tính đàn hồi của cột sống và chèn ép vào dây thần kinh, gây đau nhức và hạn chế vận động.
Tình trạng thoái hóa thường tiến triển âm thầm trong nhiều năm và nếu không điều trị sớm, bệnh có thể gây biến chứng như thoát vị đĩa đệm, hẹp ống sống, yếu hoặc liệt chi dưới.
1. Tổng quan về bệnh
Cột sống thắt lưng là phần chịu nhiều áp lực nhất trong toàn bộ cột sống vì phải nâng đỡ phần lớn trọng lượng cơ thể và tham gia vào hầu hết các hoạt động như đi, đứng, cúi, xoay người. Khi các đĩa đệm và khớp bị thoái hóa, cấu trúc cột sống mất ổn định và dễ hình thành gai xương.
Một số dạng tổn thương thường gặp gồm:
- Gai cột sống ngực: Tác động đến khu vực giữa lưng.
- Thoái hóa thắt lưng: Gây đau, cứng và hạn chế vận động ở vùng dưới lưng.
- Thoái hóa đa tầng (Multilevel spondylosis): Ảnh hưởng đến nhiều đoạn cột sống cùng lúc, làm triệu chứng lan rộng và khó điều trị hơn.
2. Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ
Thoái hóa cột sống thắt lưng thường xuất phát từ quá trình lão hóa tự nhiên, nhưng nhiều yếu tố khác có thể thúc đẩy bệnh phát triển nhanh hơn:
- Tuổi tác: Lão hóa làm giảm khả năng tái tạo của sụn và đĩa đệm.
- Di truyền: Trong gia đình có người từng mắc bệnh xương khớp.
- Thừa cân, béo phì: Tăng áp lực nén lên các đốt sống.
- Ít vận động: Ngồi lâu, lười tập luyện khiến cơ và khớp yếu.
- Chấn thương hoặc phẫu thuật cột sống: Gây tổn thương cấu trúc và giảm khả năng chịu lực.
- Hút thuốc lá: Ảnh hưởng đến lưu lượng máu và khả năng nuôi dưỡng đĩa đệm.
- Công việc nặng nhọc: Khiêng vác, cúi gập hoặc xoay người nhiều lần.
- Stress, lo âu, trầm cảm: Tác động tiêu cực tới cảm nhận đau và quá trình hồi phục.
- Bệnh lý viêm khớp: Như viêm khớp vảy nến hoặc viêm cột sống dính khớp.
3. Triệu chứng thường gặp
Thoái hóa cột sống thắt lưng có thể biểu hiện từ nhẹ đến nặng, phổ biến nhất là:
- Đau lưng dưới: Cơn đau tăng khi đứng lâu, cúi người hoặc mang vác vật nặng.
- Cứng khớp buổi sáng: Khó vận động sau khi ngủ dậy hoặc ngồi lâu.
- Tê, yếu chân: Do chèn ép dây thần kinh tọa.
- Giảm linh hoạt: Khó cúi, xoay hoặc thực hiện các động tác hàng ngày.
- Đau lan xuống hông, đùi, bắp chân: Khi thoái hóa kèm thoát vị đĩa đệm.
4. Phương pháp chẩn đoán
Bác sĩ sẽ dựa vào triệu chứng, khám lâm sàng và các xét nghiệm hình ảnh để xác định tình trạng bệnh:
- Khám lâm sàng: Đánh giá khả năng vận động, sức cơ và phản xạ thần kinh.
- Chụp X-quang: Phát hiện gai xương, hẹp khe khớp và biến dạng cột sống.
- Chụp CT: Cung cấp hình ảnh chi tiết cấu trúc xương, phát hiện tổn thương phức tạp.
- Chụp MRI: Đánh giá tình trạng đĩa đệm, tủy sống và dây thần kinh.
- Xét nghiệm máu: Loại trừ các nguyên nhân đau lưng khác như viêm nhiễm hoặc bệnh tự miễn.
5. Điều trị thoái hóa cột sống thắt lưng
Tùy mức độ bệnh, bác sĩ có thể áp dụng các phương pháp sau:
5.1. Điều trị bảo tồn (không phẫu thuật)
- Thuốc giảm đau, kháng viêm: Giảm triệu chứng trong giai đoạn cấp tính.
- Thuốc giãn cơ: Giảm co thắt cơ lưng.
- Vật lý trị liệu: Kéo giãn cột sống, chiếu hồng ngoại, sóng ngắn, siêu âm trị liệu.
- Bài tập phục hồi chức năng: Yoga, Pilates, bơi lội giúp tăng sức mạnh cơ lưng và cơ bụng.
- Điều chỉnh lối sống: Giảm cân, ngồi đúng tư thế, hạn chế khiêng vác nặng.
5.2. Phẫu thuật
Áp dụng khi điều trị bảo tồn không hiệu quả hoặc có biến chứng nặng như hẹp ống sống, liệt chi. Một số kỹ thuật gồm:
- Cắt bỏ gai xương.
- Giải ép dây thần kinh.
- Cố định hoặc thay đĩa đệm nhân tạo.
6. Phòng ngừa thoái hóa cột sống thắt lưng
- Tập luyện thường xuyên: Tăng cường cơ lưng và cơ bụng để nâng đỡ cột sống.
- Duy trì cân nặng hợp lý: Giảm áp lực lên đĩa đệm và khớp.
- Ngồi đúng tư thế: Lưng thẳng, vai thả lỏng, tránh khom cúi lâu.
- Nghỉ giải lao khi làm việc lâu: Thực hiện vài động tác kéo giãn mỗi 45–60 phút.
Ăn uống lành mạnh: Bổ sung canxi, vitamin D, protein và omega-3.
Thoái hóa cột sống thắt lưng là bệnh lý phổ biến, đặc biệt ở người trên 40 tuổi, người lao động nặng hoặc ít vận động. Việc phát hiện sớm, điều trị đúng cách và duy trì lối sống lành mạnh sẽ giúp kiểm soát bệnh, hạn chế biến chứng và nâng cao chất lượng cuộc sống.
THÔNG TIN LIÊN HỆ
Thôn Hòa Bình- xã Thái Long- Thành phố Tuyên Quang